DÖVİZ DEĞERLEME İŞLEMLERİ

Kurumlar, dövizli işlemler sonucu oluşan (döviz karşılığı olarak TL takip edilen) hesap bakiyelerini Maliye Bakanlığı’nca ilan edilen kurlar üzerinden ve VUK Tebliğleri çerçevesinde değerlemek zorundadırlar. 

Yabancı paraların değerlemeleri hakkında 17.01.2007 tarih ve 26406 sayılı Resmi Gazetede  Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 366 sıra numaralı V.U.K. Genel Tebliğinde “130 sıra no’lu  V.U.K. Genel Tebliği ile 217 sıra no’lu G.V. Genel Tebliğinde belirtildiği üzere değerleme günü itibariyle Bakanlığımızca kur ilan edilmediği durumlarda T.C.Merkez Bankasınca ilan edilen kurların esas alınması gerekmektedir. Bu şekilde yapılacak değerlemelerde efektif cinsinden yabancı paralar için efektif alış kurunun (bulunmaması halinde döviz alış kurunun), döviz cinsinden yabancı paralar içinse döviz alış kurunun uygulanacağı tabidir.”açıklamalarına yer verilmiştir.

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Muhasebesi tutulan ve7veya denetlenen kurumun döviz değerleme işlemleri yapılırken (ve/veya kontrol edilirken) aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi halinde daha verimli olunacağı kanaatindeyiz.

1) Değerleme Yapılması Gereken Hesaplar Belirlenmeli.

Kurumun detay mizanından döviz değerlemesi yapılması gereken hesaplar belirlenmelidir. Söz konusu belirleme işi yapılırken hesap isimlerinden (Döviz Kasa, USD – EURO Bankalar, Yurtdışı Müşteriler (Alıcılar), Yurtdışı Tedarikçiler (Satıcılar), Dövizli Krediler ...gibi) yararlanılabileceği gibi, kurumun muhasebe departmanından dövizli işlem gören ancak kurum detay mizanından dövizli olduğu anlaşılamayan hesaplara ilişkin gerekli bilgiler alınmalıdır.

2) Değerlemede Kullanılacak Kurlar Doğru Seçilmelidir.

Değerleme işlemlerinde kullanılan kurların bazen yanlış alındığı ve dolayısıyla da yapılan değerleme işlemi ile bu işlem sonucu yapılan muhasebe kayıtlarının hatalı olduğu bilinmektedir. Bu durumun en çok rastlanılan örneği; kurumların döviz değerleme işlemlerini kendileri yaparken, TCMB’nin internet sayfasından değerleme gününe ait (örneğin 30.06.2020) kuru baz almalarıdır. TCMB’nin internet sayfasında yayımlanan kurlar yayınlandıkları tarihin değil (genellikle) bir gün sonrasının kurlarıdır. Yani 30.06.2020 tarihinde TCMB internet sayfasında yayımlanan kur 01.07.2020’nin kurudur.

Bu durumda değerlemeye ilişkin matematiksel işlemlerin ve muhasebe kayıtlarının doğru yapılabilmesi için Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan VUK Genel Tebliğ veya sirkülerlerindeki kurların esas alınması gerekmektedir.

3) Değerleme Tablosu Oluşturulmalıdır.

Özellikle dövizli işlemlerin ve değerleme yapılacak hesaplar çok olduğu kurumlarda; aşağıdaki şekilde (excel tablosu) bir tablo hazırlanması ve / veya kurumun muhasebe departmanına hazırlatılması hem değerleme ilişkin matematiksel işlemlerin hem de tarafımızdan yapılacak kontrol işlemlerinin daha sağlıklı yapılmasını sağlayacaktır.

Örnek Değerleme Tablosu:

4) Hesaplanan Kur Farklarının Doğru Hesaplarda Muhasebeleştirilmesi Sağlanmalıdır.

Döviz değerlemesine ilişkin matematiksel işlemlerden sonra ortaya çıkan kur farkı gelir ya da giderlerinin muhasebeleştirilmesi sırasında; kurumda muhasebe kaydını yapan sorumlunun işini hızlı ya da dikkatsiz yapması nedeniyle kur farkı gelirlerinin sehven 656 Kombiyo Zararları Hesabı’na veya kur farkı giderlerinin 646 Kambiyo Karları Hesabı’na kaydettiği sıkca karşılaşılan bir sorun olarak karşımıza çıkabilmektedir. Kur farkı gelir / giderlerinin direk olarak gelir tablosuna yansıdığı ve yapılacak herhangi bir yanlış kaydın kurumun dönem kar/zararını ve vergi yükümlülüğünü direk ilgilendirdiğini unutmamak gerekir.

Bu nedenle; döviz değerleme işlemleri kontrol edilirken ortaya çıkan kur farkı gelir veya giderlerinin mutlaka doğru hesaba kaydedildiği teyit edilmelidir.

Döviz değerlemesi sonrası genellikle;

- Kur farkı geliri çıkmış ise; değerleme yapılan hesabın borcu karşılığında 646 Kambiyo Karları Hesabı’nın alacağına,

- Kur farkı gideri çıkmış ise; değerleme yapılan hesabın alacağı karşılığında 656 Kambiyo Zararları Hesabı’nın borcuna kayıt yapılır.

Ancak;

- İhracatla ilgili (120 hesap değerlemesi) dönem içinde ortaya çıkan kur farkları; 1 Seri No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinin 646 hesabı anlatan bölümünün parantez içi hükmü gereğince, 646 Kambiyo Karları Hesabı’na değil, 601 Yurtdışı Satışlar Hesabı’na aktarılır.

- Borçlar değerlenirken (300, 400 hesaplar gibi) ortaya çıkan kur farkı giderlerinin 780 Finansman Giderleri Hesabı’nda giderleştirilmesi tek düzen hesap planının işleyişi açısından daha uygundur. (Dövizli Kredi hesapları değerlenirken VUK 163 Seri No.lu Tebliği dikkatlice okunmalı, değerlemenin yapıldığı yıl alınan sabit kıymetler için kullanılan kredilere ilişkin kur farkı hesaplanmış ise ortaya çıkan kur farklarının sabit kıymetle ilişkilendirilmesi (gelir ya da gider yazılmaması) sağlanmalıdır.